Badania archeologiczne wykazały, iż pierwsze w Polsce piece kaflowe pojawiły się na terenach Wielkopolski, Pomorza Gdańskiego, Mazowsza oraz Małopolski. Na ich podstawie można jednoznacznie stwierdzić, że ogrzewały pomieszczenia w domach osób wysoko uplasowanych w ówczesnej hierarchii społecznej - w zamkach, pałacach książęcych, dworach, czy w kamienicach mieszczańskich. Piękne, bogato zdobione wzorzystymi kaflami, kojarzyły się z luksusem i bogactwem. Odrzucone zostały dopiero na rzecz powszechnie wprowadzanego na początku XX wieku centralnego ogrzewania. Pieców pozbywano się chętnie, gdyż pomimo walorów estetycznych oraz doskonałych właściwości grzewczych zajmowały sporo miejsca.
Wraz z powrotem mody na te ponadczasowe, często pięknie zdobione przedmioty, poszerzyła się oferta dostępnych na rynku rodzajów i wzorów kafli. Produkowane są w tysiącach wzorów nawiązujących do poszczególnych epok: stylowe, rustykalne, czy też bardziej nowoczesne w wyglądzie kafle wielkoformatowe.
Kafle stylowe produkowane są na bazie tych samych technik, które stosowano kilkaset lat temu, w oparciu o oryginalne i niepowtarzalne wzory. Stare, często zapomniane, na nowo są wprowadzane do produkcji, będąc odbiciem upodobań i gustów nie tylko naszych prababć, lecz także stylową ozdobą współczesnych domów.
Kafle rustykalne to odwołanie do wiejskiej prostoty poprzez wprowadzenie ciepłego, sielankowego nastroju w ich wzornictwie. Stylizowane są na nieporadne, proste scenki i widoczki spotykane we wsiach końca XIX i początku XX wieku.
Popularnością cieszą się również kafle wielkoformatowe o dużych i bardzo dużych rozmiarach (nawet do 110 cm długości) - proste i funkcjonalne, dopasowane do wymogów współczesnego wzornictwa. To marzenie wielu młodych duchem ludzi, którzy cenią prostotę i funkcjonalność. Każdy znajdzie coś dla siebie - kafle o prostych lub wyszukanych formach, ręcznie zdobione i malowane, bogaty wybór elementów zdobiących i wykończeniowych: blatów, gzymsów, kafli ażurowych.
Ponadto dostępne są także kafle podtynkowe, które zapewniają doskonałe przewodnictwo cieplne otynkowanych powierzchni pieca lub kominka.
Kafle produkuje się w kilku zasadniczych odmianach: środkowe, narożne, gzymsowe, fryzowe oraz zamykające piec od góry - kafle wieńczące. Te wykorzystywane do obudowy pieca wykonywane są z gliny, następnie wypalane i pokrywane warstwą glazury. Mają wyjątkowe właściwości akumulacji ciepła- łatwo się nagrzewają i długo trzymają temperaturę.
Według dostępnych źródeł, w Polsce produkowane są trzy rodzaje kafli:
- Kafle szamotowe, zawierające w składzie masy do 50% szamotu;
- Kafle zawierające w składzie masy ceramicznej do 35% węglanu wapnia;
- Kafle fajansowe stosowane głównie w celach dekoracyjnych.
Wciąż wiele kaflarni w Polsce produkuje kafle tradycyjną metodą wyciskania, choć w większości krajów europejskich producenci zaczęli stosować szybszą i bardziej wydajną metodę zalewania.
Kunsztowne, lecz czasochłonne tradycyjne metody budzą podziw i szacunek dla polskich kaflarzy. Wielu z nich od dziesiątek lat prowadzi firmy rodzinne, gdzie wiedza o wykonywaniu tych przepięknych przedmiotów przekazywana jest z pokolenia na pokolenie, a metody i formy wytwórstwa kafli wciąż są udoskonalane.
W dawnych czasach glinę pławiono ręcznie bez użycia maszyn a wyrabiano do osiągnięcia pożądanego efektu nogami.Dziś, ogólna zasada polega na tzw. pławieniu gliny poprzez wymieszanie różnych gatunków gliny w mieszadle ceramicznym, tzw. szlamowniku, w odpowiednich proporcjach z wodą. W ten sposób przygotowana mieszanka przepuszczana jest przez sita i spływa do osadnika. W takiej formie pozostaje przez kilka miesięcy do odparowania, zaś po tym okresie przybiera konsystencję masła lub gęstej śmietany.
Niektórzy wytwórcy stosują metodę przemrażania gliny. Przed formowaniem kafli, glina poddawana jest procesowi ujednolicania pod względem fizycznym. Dokonuje się tego w pionowych mieszadłach ceramicznych. Następnie glina wędruje do formierni.
Pod względem sposobu wytwarzania kafli ceramicznych możemy je podzielić na:
- formowane ręcznie;
- wyciskane na prasach;
- odlewane.
Uformowane kafle schną od kilkunastu dni do kilku tygodni. Nie jest zalecane, aby przyśpieszać ten proces, ponieważ może to doprowadzić do ich zdeformowania. Wysuszone kafle wypala się na tzw. "biskwit", a następnie pokrywa szkliwem, które bardzo szybko zasycha na powierzchni. Jego nadmiar jest usuwany, aby w procesie wypalania kafle nie uległy sklejeniu. Niektóre gatunki glin można wypalać jednokrotnie i są od razu pokryte warstwą szkliwa.
Do wypalania kafli stosowane są piece: opalane drewnem; opalane węglem; piece elektryczne;piece gazowe.
W przypadku pieców opalanych drewnem oraz węglem, bardzo duże znaczenie ma jakość drewna lub węgla oraz zmiany ciśnienia atmosferycznego w trakcie wypału spowodowane zmianami pogodowymi. Powstają wtedy kafle o niepowtarzalnym zabarwieniu niemożliwym do powtórzenia w typowych warunkach pogodowych. Także duże znaczenie ma rzetelność dostawców szkliw lub komponentów do ich samodzielnej produkcji. Tak prozaiczny dodatek jak woda potrafi również zniweczyć wielotygodniową pracę, bowiem występujące w niej zażelazienie lub obecność metali ciężkich może mieć ogromny, niekoniecznie pozytywny wpływ na efekt końcowy po dokonanym wypale. Czasami na skutek owych "wypadków przy pracy" unikalne i oryginalnie zabarwione kafle są nie do uzyskania w masowej produkcji. Są one często rozchwytywane przez nabywców, jako że swoim artyzmem i oryginalnością różnią się od masowo produkowanych wyrobów.
Dziś tradycyjne kafle na nowo znajdują sobie miejsce w naszych domach, stając się oryginalną ozdobą każdego wnętrza, dodając mu niezwykłego uroku i "ciepłej"atmosfery rodzinnego zacisza.
Kafle stylowe produkowane są na bazie tych samych technik, które stosowano kilkaset lat temu, w oparciu o oryginalne i niepowtarzalne wzory. Stare, często zapomniane, na nowo są wprowadzane do produkcji, będąc odbiciem upodobań i gustów nie tylko naszych prababć, lecz także stylową ozdobą współczesnych domów.
Kafle rustykalne to odwołanie do wiejskiej prostoty poprzez wprowadzenie ciepłego, sielankowego nastroju w ich wzornictwie. Stylizowane są na nieporadne, proste scenki i widoczki spotykane we wsiach końca XIX i początku XX wieku.
Popularnością cieszą się również kafle wielkoformatowe o dużych i bardzo dużych rozmiarach (nawet do 110 cm długości) - proste i funkcjonalne, dopasowane do wymogów współczesnego wzornictwa. To marzenie wielu młodych duchem ludzi, którzy cenią prostotę i funkcjonalność. Każdy znajdzie coś dla siebie - kafle o prostych lub wyszukanych formach, ręcznie zdobione i malowane, bogaty wybór elementów zdobiących i wykończeniowych: blatów, gzymsów, kafli ażurowych.
Ponadto dostępne są także kafle podtynkowe, które zapewniają doskonałe przewodnictwo cieplne otynkowanych powierzchni pieca lub kominka.
Kafle produkuje się w kilku zasadniczych odmianach: środkowe, narożne, gzymsowe, fryzowe oraz zamykające piec od góry - kafle wieńczące. Te wykorzystywane do obudowy pieca wykonywane są z gliny, następnie wypalane i pokrywane warstwą glazury. Mają wyjątkowe właściwości akumulacji ciepła- łatwo się nagrzewają i długo trzymają temperaturę.
Według dostępnych źródeł, w Polsce produkowane są trzy rodzaje kafli:
- Kafle szamotowe, zawierające w składzie masy do 50% szamotu;
- Kafle zawierające w składzie masy ceramicznej do 35% węglanu wapnia;
- Kafle fajansowe stosowane głównie w celach dekoracyjnych.
Wciąż wiele kaflarni w Polsce produkuje kafle tradycyjną metodą wyciskania, choć w większości krajów europejskich producenci zaczęli stosować szybszą i bardziej wydajną metodę zalewania.
Kunsztowne, lecz czasochłonne tradycyjne metody budzą podziw i szacunek dla polskich kaflarzy. Wielu z nich od dziesiątek lat prowadzi firmy rodzinne, gdzie wiedza o wykonywaniu tych przepięknych przedmiotów przekazywana jest z pokolenia na pokolenie, a metody i formy wytwórstwa kafli wciąż są udoskonalane.
W dawnych czasach glinę pławiono ręcznie bez użycia maszyn a wyrabiano do osiągnięcia pożądanego efektu nogami.Dziś, ogólna zasada polega na tzw. pławieniu gliny poprzez wymieszanie różnych gatunków gliny w mieszadle ceramicznym, tzw. szlamowniku, w odpowiednich proporcjach z wodą. W ten sposób przygotowana mieszanka przepuszczana jest przez sita i spływa do osadnika. W takiej formie pozostaje przez kilka miesięcy do odparowania, zaś po tym okresie przybiera konsystencję masła lub gęstej śmietany.
Niektórzy wytwórcy stosują metodę przemrażania gliny. Przed formowaniem kafli, glina poddawana jest procesowi ujednolicania pod względem fizycznym. Dokonuje się tego w pionowych mieszadłach ceramicznych. Następnie glina wędruje do formierni.
Pod względem sposobu wytwarzania kafli ceramicznych możemy je podzielić na:
- formowane ręcznie;
- wyciskane na prasach;
- odlewane.
Uformowane kafle schną od kilkunastu dni do kilku tygodni. Nie jest zalecane, aby przyśpieszać ten proces, ponieważ może to doprowadzić do ich zdeformowania. Wysuszone kafle wypala się na tzw. "biskwit", a następnie pokrywa szkliwem, które bardzo szybko zasycha na powierzchni. Jego nadmiar jest usuwany, aby w procesie wypalania kafle nie uległy sklejeniu. Niektóre gatunki glin można wypalać jednokrotnie i są od razu pokryte warstwą szkliwa.
Do wypalania kafli stosowane są piece: opalane drewnem; opalane węglem; piece elektryczne;piece gazowe.
W przypadku pieców opalanych drewnem oraz węglem, bardzo duże znaczenie ma jakość drewna lub węgla oraz zmiany ciśnienia atmosferycznego w trakcie wypału spowodowane zmianami pogodowymi. Powstają wtedy kafle o niepowtarzalnym zabarwieniu niemożliwym do powtórzenia w typowych warunkach pogodowych. Także duże znaczenie ma rzetelność dostawców szkliw lub komponentów do ich samodzielnej produkcji. Tak prozaiczny dodatek jak woda potrafi również zniweczyć wielotygodniową pracę, bowiem występujące w niej zażelazienie lub obecność metali ciężkich może mieć ogromny, niekoniecznie pozytywny wpływ na efekt końcowy po dokonanym wypale. Czasami na skutek owych "wypadków przy pracy" unikalne i oryginalnie zabarwione kafle są nie do uzyskania w masowej produkcji. Są one często rozchwytywane przez nabywców, jako że swoim artyzmem i oryginalnością różnią się od masowo produkowanych wyrobów.
Dziś tradycyjne kafle na nowo znajdują sobie miejsce w naszych domach, stając się oryginalną ozdobą każdego wnętrza, dodając mu niezwykłego uroku i "ciepłej"atmosfery rodzinnego zacisza.
