Cieniutkie blaszki o połysku miki, uformowane w nieduże wałeczki, mające niesamowite właściwości. To wermikulit, którego kariera jako materiału przydatnego w przemyśle, a także w innych dziedzinach życia, rozpoczęła się całkiem niedawno.
Wydawać by się mogło, że w tak dobrze i od wieków znanych kominkach niewiele nowego da się wymyślić. Nie jest to jednak prawdą i nie chodzi bynajmniej o wzornictwo. Okazuje się bowiem, iż także technologia może się zmieniać, oferując rozwiązania bardziej ekonomiczne i ekologiczne.
Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa "vermiculus", oznaczającego "robaki" i nawiązuje do wyglądu wermikulitu, który po gwałtownym podgrzaniu w temperaturze 200 - 300 °C pęcznieje 15-25-krotnie i przyjmuje formę właśnie "robaczków", składających się z małych, połyskliwych blaszek. Chociaż może bardziej właściwe będzie określenie kształtu ekspandowanego wermikulitu, jako mineralnych harmonijek, co jest znakomicie widoczne w ogromnych powiększeniach mikroskopowych. Chemicznie wermikulit jest minerałem ilastym, uwodnionym glinokrzemianem magnezu o zmiennym i skomplikowanym składzie chemicznym. Stanowi produkt wietrzenia miki. Ma barwę żółtozłocistą, brązową i oliwkową, która zależy od zanieczyszczeń oraz regionu występowania. Warto wspomnieć, że spotykany jest na Dolnym Śląsku, jednak w ilościach nienadających się do eksploatacji.
Przemysłowo wermikulit wydobywa się w USA (Milbury), na Madagaskarze, w Zimbabwe, Australii, Azji, Brazylii oraz Rosji, gdzie występuje m.in. na Półwyspie Kolskim. Największe kopalnie znajdują się w północno-zachodnich Chinach, a także w amerykańskiej Wirginii i Południowej Karolinie. Połowa zaś rocznego światowego wydobycia tego minerału pochodzi z Republiki Południowej Afryki, z Kopalni Palabora w prowincji Limpopo, słynącej zresztą również z ogromnych odkrywkowych kopalni miedzi.
Poddany wysokotemperaturowej obróbce, wermikulit jest materiałem lekkim, niepalnym, odpornym na kwasy i związki alkaliczne, a także bardzo chłonnym. Wśród przydatnych cech znajduje się również bardzo dobra izolacyjność akustyczna oraz cieplna - materiał ten można stosować w temperaturze od -200 °C do +1200 °C.
Dzięki wymienionym właściwościom, utworzone z drobnych blaszek harmonijki używane są w ogrodnictwie, jako poprawiający stosunki wodno-powietrzne dodatek do podłoży wieloskładnikowych i nośnik kationów, a także jako materiał do upraw hydroponicznych. Korzysta się z niego również w hodowli zwierząt, gdzie stanowi dodatek do pasz (nośnik witamin i minerałów), a także podkładów oraz wyściółek hodowlanych. Powszechnie jest również używany przez hobbystów do hodowli, a raczej rozmnażania gadów, gdyż umożliwia utrzymywanie w terrarium stałej wilgotności - wermikulit pochłania nadmiar wilgoci z powietrza, absorbuje ją i uwalniania w razie potrzeby.
Granulki o różnej wielkości (od 1 do 16 mm) są materiałem niekruszącym się i wykorzystywanym w wielu gałęziach przemysłu, m.in. tam, gdzie konieczna jest izolacja wysoko- lub niskotemperaturowych procesów produkcyjnych. Wykonuje się z nich również rdzenie w promiennikach podczerwieni i izolacje wnętrz statków.
Kolejną branżą jest budownictwo. Tutaj sypki wermikulit służy do wyrobu materiałów izolacyjnych (ognioochronnych i akustycznych) oraz jako wypełniacz i izolator do produkcji lekkich betonów. Nie są to jednak wszystkie możliwości wykorzystania tego naturalnego i ekologicznego materiału. Produkowane są z niego również płyty i kształtki o różnej sztywności, służące jako izolacja termiczna w urządzeniach grzewczych, takich jak np. bojlery oraz jako materiał zastępujący szamot w kominkach.
Wermikulit znakomicie sprawdza się we wszystkich rodzajach palenisk; zarówno w kominkach otwartych, jak i kasetach oraz wkładach grzewczych. Jest wielokrotnie lżejszy od szamotu, co stanowi niewątpliwą zaletę. Jako bardzo dobry izolator, znacznie zmniejsza nagrzewanie się metalowej obudowy wkładu, zatrzymując w palenisku całe powstające w procesie spalania ciepło. W niewielkim stopniu akumuluje ciepło, dzięki czemu kominek znacznie szybciej rozgrzewa się - do tego etapu rozpalania zużywa się więc o wiele mniej drewna.
Obudowa paleniska nie nagrzewa się, możliwe są zatem: bardziej precyzyjna regulacja temperatury oraz skuteczniejsze rozprowadzenie ciepła w instalacjach DGP (z dystrybucją gorącego powietrza).
Okładziny z wermikulitu umożliwiają uzyskanie w palenisku wyższej temperatury, co czyni eksploatację kominka bardziej ekonomiczną (zużywamy mniej drewna). Kolejną zaletą, wynikającą z możliwości uzyskania wyższej temperatury w palenisku, jest zwiększenie czystości gazów emitowanych podczas procesu spalania drewna. To zaś sprawia, że szyba wkładu znacznie mniej się brudzi.
Wermikulit, jak każdy materiał, nie ma oczywiście wyłącznie samych zalet. Podczas nieostrożnego wkładania drewna do paleniska (uderzenia polanem), można uszkodzić okładzinę, ale niewielkie uszkodzenie nie ma wpływu na techniczne walory użytkowania kominka.
Wermikulit do izolacji wkładów kominkowych jest dostępny w postaci płyt i kształtek o różnej grubości oraz twardości (tzw. gęstości). Łatwo je dociąć do potrzebnych wymiarów piłą do drewna. Podczas obróbki należy jednak pamiętać o założeniu maski przeciwpyłowej. Znacznie zatem prościej jest zamawiać u producentów gotowe formatki przystosowane do konkretnych modeli palenisk.
We wkładach przygotowanych do montażu wykładziny, płyty wermikulitu mocuje się do ścianek paleniska za pomocą metalowych zaczepów. Niewielkie pęknięcia, które mogą się pojawić na powierzchni płyt podczas normalnej eksploatacji kominka, są całkowicie naturalne i nie wpływają na walory użytkowe tego materiału.
Kominkowe płyty i kształtki z wermikulitu mogą mieć barwę - od jasnobrązowej do ciemnobrązowej. Powierzchnia elementów może być gładka, ale w tym zastosowaniu najczęściej jest zdobiona. Dostępne są więc elementy z wytłoczonym na powierzchni wzorem brykietów, tradycyjnych cegieł oraz kostek piaskowca o nierównych brzegach, a także pionowych żeberek lub jodełki. Interesująco wygląda wzór o nazwie diament, utworzony z niedużych czworokątnych zagłębień, w których załamuje się światło płonącego ognia.
Tak więc te niewidoczne dla ludzkiego oka harmonijki mają szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach: od rolnictwa, przez przemysł, po budownictwo. Wyjątkowe miejsce zajmują także w branży kominkowej. Skład chemiczny i struktura wermikulitu decydują o jego unikalnych właściwościach przy produkcji płyt izolacyjnych do palenisk wkładów kominkowych i otwartych. Wermikulit jest lepszym od szamotu izolatorem i na pewno podwyższy bardziej jakość spalania. Warto więc rozważyć wybór płyt wykonanych z tego ekologicznego surowca.
Minerał z Limpopo
Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa "vermiculus", oznaczającego "robaki" i nawiązuje do wyglądu wermikulitu, który po gwałtownym podgrzaniu w temperaturze 200 - 300 °C pęcznieje 15-25-krotnie i przyjmuje formę właśnie "robaczków", składających się z małych, połyskliwych blaszek. Chociaż może bardziej właściwe będzie określenie kształtu ekspandowanego wermikulitu, jako mineralnych harmonijek, co jest znakomicie widoczne w ogromnych powiększeniach mikroskopowych. Chemicznie wermikulit jest minerałem ilastym, uwodnionym glinokrzemianem magnezu o zmiennym i skomplikowanym składzie chemicznym. Stanowi produkt wietrzenia miki. Ma barwę żółtozłocistą, brązową i oliwkową, która zależy od zanieczyszczeń oraz regionu występowania. Warto wspomnieć, że spotykany jest na Dolnym Śląsku, jednak w ilościach nienadających się do eksploatacji.
Przemysłowo wermikulit wydobywa się w USA (Milbury), na Madagaskarze, w Zimbabwe, Australii, Azji, Brazylii oraz Rosji, gdzie występuje m.in. na Półwyspie Kolskim. Największe kopalnie znajdują się w północno-zachodnich Chinach, a także w amerykańskiej Wirginii i Południowej Karolinie. Połowa zaś rocznego światowego wydobycia tego minerału pochodzi z Republiki Południowej Afryki, z Kopalni Palabora w prowincji Limpopo, słynącej zresztą również z ogromnych odkrywkowych kopalni miedzi.
Wermikulit dobry na wszystko
Poddany wysokotemperaturowej obróbce, wermikulit jest materiałem lekkim, niepalnym, odpornym na kwasy i związki alkaliczne, a także bardzo chłonnym. Wśród przydatnych cech znajduje się również bardzo dobra izolacyjność akustyczna oraz cieplna - materiał ten można stosować w temperaturze od -200 °C do +1200 °C.
Dzięki wymienionym właściwościom, utworzone z drobnych blaszek harmonijki używane są w ogrodnictwie, jako poprawiający stosunki wodno-powietrzne dodatek do podłoży wieloskładnikowych i nośnik kationów, a także jako materiał do upraw hydroponicznych. Korzysta się z niego również w hodowli zwierząt, gdzie stanowi dodatek do pasz (nośnik witamin i minerałów), a także podkładów oraz wyściółek hodowlanych. Powszechnie jest również używany przez hobbystów do hodowli, a raczej rozmnażania gadów, gdyż umożliwia utrzymywanie w terrarium stałej wilgotności - wermikulit pochłania nadmiar wilgoci z powietrza, absorbuje ją i uwalniania w razie potrzeby.
Granulki o różnej wielkości (od 1 do 16 mm) są materiałem niekruszącym się i wykorzystywanym w wielu gałęziach przemysłu, m.in. tam, gdzie konieczna jest izolacja wysoko- lub niskotemperaturowych procesów produkcyjnych. Wykonuje się z nich również rdzenie w promiennikach podczerwieni i izolacje wnętrz statków.
Kolejną branżą jest budownictwo. Tutaj sypki wermikulit służy do wyrobu materiałów izolacyjnych (ognioochronnych i akustycznych) oraz jako wypełniacz i izolator do produkcji lekkich betonów. Nie są to jednak wszystkie możliwości wykorzystania tego naturalnego i ekologicznego materiału. Produkowane są z niego również płyty i kształtki o różnej sztywności, służące jako izolacja termiczna w urządzeniach grzewczych, takich jak np. bojlery oraz jako materiał zastępujący szamot w kominkach.
Zmodernizowane paleniska
Wermikulit znakomicie sprawdza się we wszystkich rodzajach palenisk; zarówno w kominkach otwartych, jak i kasetach oraz wkładach grzewczych. Jest wielokrotnie lżejszy od szamotu, co stanowi niewątpliwą zaletę. Jako bardzo dobry izolator, znacznie zmniejsza nagrzewanie się metalowej obudowy wkładu, zatrzymując w palenisku całe powstające w procesie spalania ciepło. W niewielkim stopniu akumuluje ciepło, dzięki czemu kominek znacznie szybciej rozgrzewa się - do tego etapu rozpalania zużywa się więc o wiele mniej drewna.
Obudowa paleniska nie nagrzewa się, możliwe są zatem: bardziej precyzyjna regulacja temperatury oraz skuteczniejsze rozprowadzenie ciepła w instalacjach DGP (z dystrybucją gorącego powietrza).
Okładziny z wermikulitu umożliwiają uzyskanie w palenisku wyższej temperatury, co czyni eksploatację kominka bardziej ekonomiczną (zużywamy mniej drewna). Kolejną zaletą, wynikającą z możliwości uzyskania wyższej temperatury w palenisku, jest zwiększenie czystości gazów emitowanych podczas procesu spalania drewna. To zaś sprawia, że szyba wkładu znacznie mniej się brudzi.
Wermikulit, jak każdy materiał, nie ma oczywiście wyłącznie samych zalet. Podczas nieostrożnego wkładania drewna do paleniska (uderzenia polanem), można uszkodzić okładzinę, ale niewielkie uszkodzenie nie ma wpływu na techniczne walory użytkowania kominka.
Diamenty w kominku
Wermikulit do izolacji wkładów kominkowych jest dostępny w postaci płyt i kształtek o różnej grubości oraz twardości (tzw. gęstości). Łatwo je dociąć do potrzebnych wymiarów piłą do drewna. Podczas obróbki należy jednak pamiętać o założeniu maski przeciwpyłowej. Znacznie zatem prościej jest zamawiać u producentów gotowe formatki przystosowane do konkretnych modeli palenisk.
We wkładach przygotowanych do montażu wykładziny, płyty wermikulitu mocuje się do ścianek paleniska za pomocą metalowych zaczepów. Niewielkie pęknięcia, które mogą się pojawić na powierzchni płyt podczas normalnej eksploatacji kominka, są całkowicie naturalne i nie wpływają na walory użytkowe tego materiału.
Kominkowe płyty i kształtki z wermikulitu mogą mieć barwę - od jasnobrązowej do ciemnobrązowej. Powierzchnia elementów może być gładka, ale w tym zastosowaniu najczęściej jest zdobiona. Dostępne są więc elementy z wytłoczonym na powierzchni wzorem brykietów, tradycyjnych cegieł oraz kostek piaskowca o nierównych brzegach, a także pionowych żeberek lub jodełki. Interesująco wygląda wzór o nazwie diament, utworzony z niedużych czworokątnych zagłębień, w których załamuje się światło płonącego ognia.
Tak więc te niewidoczne dla ludzkiego oka harmonijki mają szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach: od rolnictwa, przez przemysł, po budownictwo. Wyjątkowe miejsce zajmują także w branży kominkowej. Skład chemiczny i struktura wermikulitu decydują o jego unikalnych właściwościach przy produkcji płyt izolacyjnych do palenisk wkładów kominkowych i otwartych. Wermikulit jest lepszym od szamotu izolatorem i na pewno podwyższy bardziej jakość spalania. Warto więc rozważyć wybór płyt wykonanych z tego ekologicznego surowca.
